Otwórzmy dzieciom świat

Podstawowym założeniem koncepcji klasy integracyjnej jest zaspokojenie szczególnych i różnorodnych potrzeb dzieci niepełnosprawnych (ruchowo lub umysłowo) i dzieci zdrowych w jednej klasie.

Funkcjonowanie takiej klasy regulują przepisy prawne. Mówią one, że łączna liczba uczniów musi mieścić się w przedziale 15 do 20 osób, w tym 3 do 5 dzieci niepełnosprawnych (ruchowo, słuchowo, wzrokowo lub umysłowo, a także z poważniejszymi trudnościami w nauce). W takiej grupie łatwiej nauczyć się społecznego kontaktu, wzajemnej pomocy i wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka.
Integrować - znaczy składać w całość, ale także dopełniać. Integracja natomiast jest fundamentem uczenia się świata takiego, jakim on rzeczywiście jest. Nauka w takiej klasie lub obecność dziecka niepełnosprawnego w tej samej szkole jest dla wielu uczniów i rodziców pierwszym kontaktem z osobami sprawnymi inaczej. Dlatego ułatwiamy im wzajemne poznanie się i zrozumienie indywidualnych różnic. Poprzez wspólne wycieczki, zabawy integracyjne, zajęcia sportowe, lekcje otwarte i inne formy, uświadamiamy, że każdy człowiek jest inny i że ma do tego prawo. Często mówimy i pokazujemy dzieciom, że nikt nie jest wolny od niepowodzeń i ograniczeń. Jednocześnie staramy się ukazywać mocne strony każdego z nas. Uczymy dostrzegać i doceniać choćby najdrobniejszy postęp, będący sukcesem. Podkreślamy wysiłek włożony w pracę. Służą temu między innymi wspólnie przygotowywane występy, np. jasełka, częste rozmowy, uroczystości klasowe i szkolne.
Nasza klasa już kilkakrotnie przygotowywała wspólnie z innymi uczniami uroczystości szkolne, jak np. rok temu Dzień Babci i Dziadka w remizie strażackiej. Ostatnio przeprowadziliśmy zajęcia integracyjne dla klas III. Uczniowie naszej szkoły zawsze chętnie podejmują wspólne z nami działania. Nie pytają dlaczego ktoś mówi niewyraĽnie, czy zachowuje się inaczej. Hasła integracja, niepełnosprawność, czy upośledzenie umysłowe nie są poruszane wśród dzieci, nie ma potrzeby wyjaśniania im tych pojęć. Starają się uczyć siebie nawzajem i nie dostrzegają tu jakichś specjalnych zabiegów ze strony szkoły.
Dzieciom naprawdę nie ma potrzeby wyjaśniania abstrakcyjnych jeszcze dla nich terminów. Ten artykuł dedykujemy dorosłym, którzy do tej pory mieli zbyt małą wiedzę na przedstawiony temat i pytali nas czasem "Dlaczego ten uczeń jest w pani klasie, nie widać, żeby był chory?". Otóż chciałybyśmy wyjaśnić, że w klasie integracyjnej w Borzęcinie jest 16 uczniów. Czternaścioro z nich to normalne, zdrowe dzieci, uczące się tym samym programem i na tych samych podręcznikach co ich rówieśnicy. Jeden z tych uczniów z uwagi na wzmożoną męczliwość psychiczną i duże trudności w czytaniu i pisaniu ma zalecenie z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej do nauki w klasie integracyjnej z uwagi na mniejszą liczebność dzieci i pomoc dwojga nauczycieli. Pozostała dwójka pracuje indywidualnie dopasowanymi programami ze względu na własne możliwości i potrzeby. Jest to chłopiec o niskim poziomie czynnika pamięci i dziewczynka z porażeniem mózgowym, niepełnosprawna intelektualnie. Wymaga ona pomocy prawie we wszystkim co robi, ale koledzy z klasy traktują ją jak maskotkę i młodszą siostrę, nie odstępując na krok. Zdarza się, że już przy wejściu do szkoły kłócą się, kto będzie jej pomagał w szatni. Jest to zdecydowanie pozytywne zjawisko, dające dowód, że cele integracji zostały w tej klasie osiągnięte. Pilnują jej przez całą przerwę, obserwując, czy nie zbliża się atak epilepsji i chronią przed rozbieganymi dziećmi, by ktoś jej nie przewrócił.
Co daje integracja zdrowym dzieciom?
Przede wszystkim małą liczebność grupy, co pozwala na indywidualne podejście do każdego z uczniów, dokładne zdiagnozowanie trudności w nauce i efektywniejszą pomoc. Praca równoczesna dwóch pedagogów ze wszystkimi dziećmi daje szansę indywidualnego wytłumaczenia problemu, więcej czasu dla każdego ucznia oraz prowadzenie dodatkowych ćwiczeń z uczniem wybitnie zdolnym. I tak dziecko zdrowe mające początkowo trudności z opanowaniem techniki pisania lub czytania może być prowadzone wg własnego tempa rozwoju. Dziecko wybitnie zdolne, traktowane indywidualnie, może rozwijać swoje uzdolnienia. Nie nudzi się na lekcjach, może pomóc słabszemu dziecku lub niepełnosprawnej koleżance w pracy zupełnie innej niż robią pozostali uczniowie.
Indywidualizowanie wymagań w odniesieniu do dziecka z trudnościami w nauce wzmacnia podstawowe funkcje poznawcze dzięki urozmaicaniu ćwiczeń. Uczą się one głównie poprzez naśladowanie prawidłowych wzorców.
W klasie integracyjnej codzienne obcowanie z "innością" obfituje w liczne sytuacje, w których naturalne staje się uczucie empatii, twórcze działanie. Dzieci na poczekaniu potrafią włączyć do zabawy, czy gry dziecko w ogóle nie rozumiejące zasad tej gry. Na przykład na zajęciach ruchowych grając w "Dwa Ognie" nikt nie próbuje zbijać niepełnosprawnej koleżanki czy obrażać się, że ona akurat strzeliła samobója. Uczniowie po prostu nie uwzględniają jej w punktacji. Sprawia im radość wspólna zabawa, tworzy się między nimi szczególny kontakt emocjonalny.

Aniela Wieczorek
Małgorzata Gutte-Jesionowska