Ekologia bliżej nas


Często narzekamy na stan środowiska naturalnego. Czy jednak sami nie zanieczyszczamy przyrody? Odpowiedzmy sobie na to pytanie po przeczytaniu tego artykułu.

Celem poniższej publikacji jest uświadomienie naszej społeczności faktycznego stanu szeroko pojętej ochrony środowiska w gminie w odniesieniu do założeń określonych w dokumentach, na podstawie których ma się dokonać poprawa jego stanu. Ponieważ gminny plan gospodarki odpadami nie zawiera streszczenia w języku niespecjalistycznym, autor ma nadzieję, że niniejszy artykuł uzupełni, przynajmniej częściowo, tę lukę. Działania ekologiczne w gminie prowadzi się na podstawie dokumentów opartych na standardach Unii Europejskiej. Są to: "Program ochrony środowiska (POŚ) dla gminy Stare Babice na lata 2004-2011" oraz "Plan gospodarki odpadami (PGO) dla gminy Stare Babice na lata 2004-2011". Te obszerne dokumenty przygotowano profesjonalnie, są one dostępne w Gminie, jak i na stronach internetowych Urzędu Gminy. Jednak zapoznanie się z nimi oraz z innymi aktami prawnymi dotyczącymi tej tematyki wymaga sporego wysiłku.

Teoria i rzeczywistość
Z porównania ogromnego potencjału teoretycznego, związanego w Polsce z ochroną środowiska naturalnego i marginalnego wykorzystania go w praktyce, wynika wyraźnie, że osiągnięcie założonych w POŚ celów w 2011 r. stoi pod znakiem zapytania. Angażowanie na szczeblu ministerialnym i wojewódzkim wielkiego potencjału ludzi i finansów, a zatem: instytucji państwowych, urzędów i organizacji społecznych, powoduje w gminach zaledwie szczątkowe działania, rzadko docierające pod przysłowiowe strzechy.
Świadomość potrzeby szeroko pojętej ochrony środowiska jest nadal w społeczeństwie bardzo mała. Problemy ekologii traktowane są przez większość obywateli pobieżnie, hasłowo, z daleka. Świadomość ekologiczna ludzi związana jest ściśle z ich wychowaniem, przyzwyczajeniami, ogólnie pojętą kulturą. Społeczność Gminy Stare Babice nie jest w tej ocenie odosobniona.
Interdyscyplinarny charakter ochrony środowiska, zagadnienia łatwego tylko z pozoru, wymaga wysiłku całego narodu. Przy konsekwentnym, rzetelnym wdrażaniu unijnego programu OŚ jest szansa, by w porę docenić to do czego obliguje nas obowiązek wobec ubożejącej przyrody, a jako obywateli UE do osiągnięcia jej standardów ekologicznych, które wcześniej czy później zostaną Polsce narzucone. Trzeba abyśmy sobie wszyscy uświadomili, że żadne instytucje, organizacje, akty prawne czy nawet zastępy funkcjonariuszy nie zahamują degradacji środowiska naturalnego, bez dobrej woli ludzi- a zatem również mieszkańców babickiej gminy.
Twórcy Ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, słusznie założyli m.in., że "Organ administracji jest zobowiązany udostępnić każdemu informacje o środowisku i jego ochronie. Gmina Stare Babice, podobnie jak większość gyjmin w całym kraju, oprócz omawianego POŚ posiada pełny zestaw dokumentów dotyczących tego zagadnienia. Zaletą wszystkich tych ustaw, zarządzeń, programów, planów, map itd. są niewątpliwie ich walory naukowe, edukacyjne, informacyjne. Treść wielu opracowań z zakresu OŚ przesycona jest jednak dalekimi od gminnej rzeczywistości określeniami w rodzaju "polityka" i "strategia". Dla przykładu wielka ilość informacji o instrumentach finansowych do wykorzystania w zarządzaniu środowiskiem, zawartych w POŚ p. 2.33 zajmuje 16 stron! Moim zdaniem, obecnie to wszystko niewiele Gminie daje i musi ona radzić sobie sama z problemami codzienności.

Plan precyzuje działania
Przechodząc do sedna sprawy, należy spojrzeć z bliska na potrzeby i możliwości wynikające z Gminnego Planu Ochrony Środowiska (GPOŚ).
Dokument ten stanowi podstawę do działań dla samorządu gminnego w zakresie polityki ekologicznej i tworzenia innych programów sektorowych.
Określono w nim - cele i zasady polityki ekologicznej, w których znajdziemy kilka prawideł. Są to: Zasada Przezorności - przewiduje, że rozwiązania pojawiających się problemów powinny nastąpić wtedy, gdy pojawi się uzasadnione prawdopodobieństwo ich wystąpienia, a nie dopiero gdy istnieje pełne naukowe potwierdzenie zaistnienia problemu. Zasada Integracji Polityki Ekologicznej z Politykami Sektorowymi - dotyczy uwzględnienia celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasada Prewencji - zakłada przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska, które powinny być realizowane na etapie planowania w oparciu o posiadaną wiedzę. Zasada Subsydiarności - yoznacza, że kompetencje OŚ zostają przekazane na szczebel regionalny, najbliższy obywatelom oraz, że UE podejmie działania nie należące do jej kompetencji tylko wówczas, gdy cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte przez państwo członkowskie. Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej - dotyczy minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. Ponadto istnieją jeszcze zasady: Stosowania Najlepszych Dostępnych Technik, Równego Dostępu do Środowiska Przyrodniczego, Regional-ności i Uspołecznienia - "zanieczyszczający płaci".
Innym istotnym elementem POŚ są instrumenty zarządzania środowiskiem. Są to instrumenty prawne, społeczne i finansowe. Ze względu na najłatwiejszy dostęp Rady Gminy do tego elementu zarządzania środowiskiem, przyjrzyjmy się instrumentom społecznym. Polegają one na: usprawnieniu współpracy i budowaniu partnerstwa (dotyczy działań samorządów i relacji samorząd -społeczeństwo oraz uczestnictwa w konsultacjach lub debatach prowadzących do podejmowania decyzji w procesie zarządzania środowiskiem, formułowaniu i wdrażaniu polityk środowiskowych, ocenie i monitorowaniu skutków zrównoważonego rozwoju, włączaniu mechanizmów rynkowych w realizację zrównoważonego rozwoju, prowadzeniu edukacji ekologicznej celem zwiększenia świadomości społecznej.
Obowiązek włączenia problematyki OŚ i zrównoważonego rozwoju do programów nauczania wszystkich typów szkół i kursów prowadzących do uzyskania kwalifikacji zawodowych został wprowadzony w ustawie Prawo ochrony środowiska . Cele szczegółowe dla gminy Stare Babice przedstawiono w tabeli 9 POŚ.
Istotnym zadaniem jest tu przeprowadzenie szkoleń, kursów seminariów itp. dla radnych, pracowników samorządowych oraz podmiotów gospodarczych.
Edukacja ekologiczna powinna objąć wszystkich mieszkańców gminy (w tym celu organizowanie są właśnie akcje: Dzień Ziemi, Sprzątanie Świata itp.).
Zgodnie z "Narodową strategią edukacji ekologicznej "Rząd zapewnia organizacyjne i techniczne wsparcie instytucjom publicznym na rzecz działań edukacyjnych i promocyjnych realizowanych przez organizacje ekologiczne". W odniesieniu do następnego przyjętego w gminie dokumentu, tj. "Planu gospodarki odpadami" mającego na celu kreowanie poprawy ochrony środowiska w gminie, najistotniejszym zadaniem jest przybliżenie faktów świadczących o konieczności wdrożenia systemu gospodarki odpadami jako dynamicznego elementu całości przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska. Efektem wykonania tych działań, przy założeniu, że zostaną one zrealizowane w jak najszybszym terminie, będzie zdecydowana poprawa stanu środowiska naturalnego.

Zamiast pointy
W powyższym streszczeniu POŚ i PGO, przedstawiono w zarysie sytuację ekologiczną, z jaką powinniśmy mieć do czynienia w latach 2004-2011.
Tymczasem w Gminie Stare Babice stan ekologii widać na każdym kroku: w lasach, przydrożnych rowach, na łąkach, polach, za płotami posesji. Większość z opisanych w POŚ działań to wymagające dużyych nakładów inwestycje finansowane z NFOŚiGW, SAPARD i innych źródeł. Za główną przyczynę zanieczyszczeń autorzy PGO słusznie uznali niski, zaledwie 30% (szczegóły na mapie nr 4) udział gospodarstw domowych w zorganizowanym odbiorze odpadów. Wypada zatem zapytać, co dzieje się ze śmieciami z 70% gospodarstw!? Zalecenia planu kierowane są do Urzędu Gminy, który wpomagając w tym zakresie wsie i osiedla, powinien uporać się z tym problemem. Środowiska lokalne mają tu szczególną rolę do spełnienia, jeśli chodzi o solidarne wypełnianie obowiązku usuwania wytworzonych przez nie odpadów w systemie gminnym. Z uwagi zawartej w GPGO wynika jednak, że część mieszkańców i firm pozbywa się odpadów w sposób niekontrolowany. Oczywiście śmieci te nie giną, a znajdują się blisko nas, w lasach, przy drogach itp. Zewidencjonowanie umów na ich odbiór z posesji i zastosowanie sankcji w stosunku do tych właścicieli, którzy ich nie posiadają wydaje się jedynym stosownym sposobem poprawy tej sytuacji.

20 grzechów głównych
Oprócz opisanych w GPOŚ i PGO zagadnień jest jednakże sporo innych z zakresu OŚ, które mają ważny wpływ na komfort życia mieszkańców. Uporządkowanie części z tych spraw nie wymaga jednak wielkich nakładów inwestycyjnych i mogą być one podjęte niemalże natychmiast przez Radę Gminy, która jako organ zarządzający środowiskiem, zgodnie z ustawą o Ochronie Przyrody może tworzyć miejscowe prawo, podejmując stosowne uchwały.
Do spraw, które powinniśmy jak najszybciej zrealizować należą:

1. Uporządkowanie posesji z walącymi się budynkami, stosami gruzów, śmieci, (np. rozpadająca się betoniarnia w Kwirynowie czy plac przy kościele w Babicach, przylegający do ul. Sienkiewicza).
2. Ukrócenie pyrocederu wyrzucania odpadów "za płot" - nagminnej praktyki gospodarstw, zwłaszcza przyległych do lasów, pól i łąk.
3. Zlikwidowanie zjawiska wyrzucaniaworków ze śmieciami wzdłuż dróg. (m.in. przy ul. Jacka Decowskiego i szosie od Janowa do Klaudyna).
4. Spowodowanie zakazu spalania odpadów, w tym plastików w domowych paleniskach (nagminnie w Kwirynowie wzdłuż ulicy Sikorskiego i w Klaudynie).
5. Spowodowanie zakazu spalania najróżniejszych materiałów często zawierających toksyczne związki chemiczne na budowach.
6. Spowodowanie zakazu spalania zużytych opon samochodowych i innych materiałów na posesjach, polach i łąkach.
7. Zaniechanie wypalania traw - powtarzające się rokrocznie w porze wiosennej.
8. Spowodowanie zakazu palenia ognisk w przygodnych miejscach, zwłaszcza w Lesie Bemowskim, głównie przez wandali.
9. Wprowadzenie dotkliwych kar za niszczenie przystanków autobusowych, urządzeń leśnej ścieżki zdrowia w Lesie Bemowskim itp.
10. Zakaz emitowania hałasu o dużym natężeniu, w nocy i w dni świąteczne, (uciążliwego zwłaszcza w tych miejscach, gdzie osiedla są już zamieszkałe, a jedna czy dwie budowy jeszcze nie są ukończone).
11. Zakaz emitowania do atmosfery wyziewów z nielegalnych (ukrytych) drukarni, warsztatów mechaniki pojazdowej, lakierni czy podobnych małych przydomowych zakładów rzemieślniczych.
12. Zakaz podłączania dachowych rur spustowych do systemów kanalizacji.
13. Uporządkowanie zjawiska wałęsających się bezpańskich psów.
14. Egzekwowanie obowiązku odśnieżania i utrzymania w czystości ciągów komunikacyjnych od właścicieli posesji .
15. Konieczność ochrony ginących pod kołami rozpędzonych samochodów dzikich zwierząt (głównie na odcinku szosy od Janowa do Klaudyna i z Klaudyna do Warszawy - Estrady, Radiowa) gdzie przebiega szlak migracji łosi, saren, dzików pomiędzy Kampinoskim Parkiem Narodowym a Lasem Bemowskim.
16. Konieczność wysprzątania całej gminy (odpady i dzikie wysypiska pokrywają niemalże całą gminę - jak nas widzą, tak nasz piszą), przy okazji można uporządkować lasy, w których po jesiennych wichurach zalega dużo powalonych drzew i przekazać drewno tym, którzy spożytkują je na opał.
17. Zewidencjonowanie azbestu w gminie (samych dachów pokrytych azbestem jest ok. 160 tys. m2).
18. Wyposażenie gminy w pojemniki na odpady z podziałem na kategorie odpadów.
19. Zawarcie umów z odbiorcami odpadów niebezpiecznych, opakowań po środkach niebezpiecznych, takich jak środki ochrony roślin, wymagających utylizacji, takich jak padłe zwierzęta, odpadów medycznych, wielkogabarytowych, zużytego sprzętu RTV-AGD.
20. Zewidencjonowanie szamb i poddanie ich kontroli pod względem szczelności oraz udokumentowanego ich opróż niania. Problem ten dotyczy również ewidencji zawartych przez mieszkańców umów na wywóz nieczystości stałych.

Jan Puścian - radny Janowa i Kwyrynowa